سازوکار ترجمة شعر: مطالعة موردی ترجمة منظوم شعر

نوع مقاله : علمی پژوهشی(عادی)

نویسنده

گروه زبان‌های خارجی، دانشگاه امام صادق، تهران، ایران

چکیده

ترجمة شعر در طول سالیان گذشته موضوعِ موردتوجه پژوهشگران بوده و با چالش­های فراوانی از جمله دشواری در انتقال معنا، حفظ فُرم و ساختار شاعرانه و نیز حفظ تأثیر عاطفی اثر اصلی مواجه بوده است. هدف اصلی این مقاله به­ دست­ آوردن درک عمیق­تری از فرایند ترجمه، به­ویژه ترجمة شعر است. تحقیق حاضر با به­کارگیری رویکرد تحلیلی کنراد پاتر آیکن در ترجمه (۱۹۱۷) به دنبال روشن­کردن جنبه­های شناختی دخیل در انتقال معنای شاعرانه از زبانی به زبان دیگر است. برای نیل به این مهم، پژوهش پیش روی از طریق مطالعة موردی ترجمة شعر «When You Are Old» سروده ویلیام باتلر ییتس به زبان ترکی باهدف بررسی تصمیمات پیچیده و اقتباس‌های خلاقانه‌ای انجام می­شود که مترجم باید با حفظ جوهر اصلی شعر انجام دهد. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که مترجمِ شعر برای دستیابی به ترجمة موفق باید در دو حوزه انتقال معنی و حفظ فُرم شعر فعالیت نماید. انتقال معنی همانند دیگر متون بوده و در صورت تسلط مترجم به زبان مبدأ و مقصد به شکل کامل اتفاق می­افتد. اما برای انتقال فُرم شعر، مترجم لاجرم باید در زبان مقصد در هیئت یک شاعر ظاهر شود. بررسی اشعار ترجمه شده در زبان­های ترکی (ترجمة صابر از حافظ)، فارسی (ترجمة نسیم شمال از صابر) و انگلیسی (ترجمة فیتزجرالد از خیام) نشان می­دهد که مترجمان موفقِ اشعار، شعرای موفقی نیز هستند. به­عبارت­دیگر، تسلطِ تنها بر عروض و ساخت­های شعری در زبان مقصد مکفی نبوده و مترجم باید حتماً ذوق شعری داشته و حتی شاعر نیز باشد. این مطالعه نشان می­دهد که اگر شعرِ ترجمه شده در زبان مقصد به­عنوان شعر بومی آن زبان مقبول افتد، آنگاه ترجمة شعر موفق بوده است. همچنین، یکی از ملاک­های سنجش کم­و­کیف موفقیت ترجمه ارجاع به ترجمه­های موفق آن زبان، همانند سه نمونه­ای است که در این پژوهش بررسی شده­اند.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mechanism of poetry translation: A case study of versified translation

نویسنده [English]

  • Mostafa Shahiditabar
Department of Foreign Languages, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Translation of poetry has been a subject of scholarly interest for centuries. It poses numerous challenges, including the difficulty of conveying the poet's intended meaning, preserving the poetic form and structure, and retaining the emotional impact of the original work. The primary purpose of this study is to gain a deeper understanding of the translation process, particularly when dealing with poetry. By employing Conrad Potter Aiken's analytical approach to translation, this research seeks to shed light on the cognitive aspects involved in the transference of poetic meaning from one language to another. Through a case study of the translation of "When You Are Old" into Azerbaijani Turkish, the study aims to explore the intricate decisions and creative adaptations that the translator had to make while preserving the essence of the original poem. In the second attempt, the translation of “When you are old” is compared with some translations in Azerbaijani Turkish (Sabir’s translation of Hafiz), Persian (Nasime- Shomal’s translation of Sabir), and English (Fitzgerald’s translation of Khayyam) to present a crosslinguistic analysis of poetic translation to study the qualities of successful poetic translations. The results of the paper showed that translators of poetry, to achieve a successful translation, must be successful in transferring both form and content. The conveyance of meaning in poetry translation can be similar to the conveyance of meaning from any text, and if the translator masters both languages, it can be possible. However, to covey the form, the translator must be a poet. The investigations of Turkish, Persian, and English translations showed that mastering the respective prosody is not enough, and the translator must possess poetic wit and he must be a poet himself. This study also showed that the poetic translation can be successful if it looks like a poem in the target language. Moreover, one of the criteria for examining and investigating the translation is referring to the successful translations of that language. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • versified translation
  • poetry creations
  • Conrad Potter Aiken
  • Azerbaijani Turkish
  • William Butler Yeats
Aiken, C. (1917). The Mechanism of Poetic Inspiration. The North American Review, 206(745), 917-924.
Javadpour, N. & Zare Behstash, E. (2009). A new strategy for translating classical English poetry: Milton’s “On His Blindness”, Translation Studies, 7(27).
Şəhriyar, M. (2005). Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın seçilmiş əsərləri (A poetry collection of Mohammadhossein Shahriar). Bakı: Avrasiya Press.
Shahiditabar, M. (2023). When Persia meets the caucuses through poetry: Ashraf of Gilan’s allusion to Mirza Alakbar Sabir during the Iranian constitutional era. International Journal of Turkish Literature Culture Education, 12(2), 482-495.
Seyed Gohrab, A. (2022, June 24). “There was a Door to which I found no Key”. https://www.leidenmedievalistsblog.nl/articles/there-was-a-door-to-which-i-found-no-key.
Yeats, W. B. 1 (1977). The collected poems of W. B. Yeats. New York, The Macmillan company.
آرین­پور، یحیی (۱۳۷۲). از صبا تا نیما. جلد دوم (ویرایش پنجم). تهران. زوَار.
بهزادی، بهزاد (۱۳۸۹). فرهنگ آذربایجانی-فارسی (ترکی). تهران. فرهنگ معاصر.
بشیری، علی و محمدی، اویس (۱۳۹۷). میزان کارآمدی رهیافت­های لفور در ترجمة شعر بین زبان عربی و فارسی. جستارهای زبانی. ۴-۴۶، ۱۳۷-۱۵۶.
زند رحیمی، مینا، هادی­پور، هدی و کمالی مقدم، حمیده (۱۳۹۹). بررسی انتقال مؤلفه­های پایداری در فراینده ترجمه: مطالعة موردی ترجمة انگلیسی سعید سعیدپور از اشعار قیصر امین­پور. فصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی. ۹-۱۸، ۶۵-۸۳.
غلامی، حسین، سعیدی، علی و اسکندری، مهنوش (۱۳۹۱). نقد آواشناختی ترجمه غزل «روز وصل دوستداران یاد باد، یاد باد آن روزگاران یاد باد» حافظ به زبان روسی. پژوهش­های زبانشناختی در زبان­های خارجی،۲-۲، ۸۵-۹۸.
فرهادنژاد، عباس. (1398). انتقال آوایی شعر فرانسه در رسم‌الخط فارسی.  پژوهش­های زبانشناختی در زبان­های خارجی. ۹-۴، ۱۱۶۷-۱۱۸۰.
مقدم چرکاری، جیران. (1401). متون التقاطی، ادبیات چیکانو و نقش مترجم به­عنوان کنشگر اجتماعی در فرایند ترجمة آ‌ن‌ها. پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم­انسانی،۲۲-۹، ۱۴۱-۱۶۴.
منصفی، رؤیا، تیما، مهدی و یل شرزه، رضا. (1402). ترجمه به‌مثابة تهاجم: بازخوانی تقابل ترجمه و فرهنگ. پژوهش­های زبانشناختی در زبان­های خارجی. ۲-۱۳، ۲۱۵-۲۲۸.