بررسی راهکارهای زیبا‌شناسی کلامی در ترجمه زبان‌ممنوعه رمان "بدایة و نهایة" نجیب محفوظ

نوع مقاله : علمی پژوهشی(عادی)

نویسندگان

1 دانش‌آموخته مترجمی زبان عربی دانشگاه دامغان ایران.

2 استادیار گروه مترجمی زبان عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ملی دامغان، ایران.

چکیده

یکی از راهکارهای مناسب در ترجمه ممنوعیت‌های زبانی متون ادبی از عربی به فارسی، کاربرد شگردهای «زیباشناسی‌کلامی» است. این راهکار را می‌توان به گونه‌ای دیگر، بومی‌سازی نامید؛ این امر به مفهوم آن است که هنجارها و ارزش‌های موجود در متن زبان مبدأ و عناصر مربوط به آنها را به صورت مناسبی درمی‌آورد. از آنجا که یکی از راه‌های ارزیابیِ فرهنگی آثار ادبی ترجمه‌شده به فارسی، شناخت و تحلیل شیوه‌های زیباشناسی‌کلامی در تعبیرهای ناخوشایند آن است، در پژوهش پیش‌رو تلاش بر آن است با تکیه‌بر روش توصیفی- تحلیلی، راهکارهای زیباسازی‌کلامی در ترجمة واژگان ناخوشایند زبان عربی به ویژه در ترجمه ممنوعیت‌های زبانی رمان "بدایة و نهایة" اثر نجیب محفوظ مورد کاوش قرار گیرد و تا جای امکان واژ‌ه‌ها و جمله‌ها از ممنوعه‌بودن درآیند و راهبردهایی برای معادل‌گزینی آن ارائه شود . این رمان برگزیده شد؛ زیرا نمودهای ممنوعه‌زبانی نسبتاً بسیاری در آن دیده می‌شود.

در این پژوهش از تقسیم‌بندی گونه‌های زبان ممنوعه در پژوهش شریفی و دارچینیان (1388) استفاده می‌کنیم که به مواردی چون واژ‌ه‌های مرتبط با روابط خصوصی زن و مرد، دختر و پسر پیش از ازدواج و... اشاره می‌کند. پس از در نظر گرفتن چارچوب نظری و عملی برای یافتن نمود زبان ممنوعه در زبان فارسی، از تقسیم بندی خوش‎سلیقه و همکاران (2018) بهره‌‌می‌بریم.

نتایج پژوهش در 5 راهکار اصلی در ترجمه ممنوعیت‌های زبانی رمان بدایة و نهایة، نشان از ان دارد که: جانشینی با (33%) و حفظ، با (32%) به ترتیب پربسامدترین وحذف با (4%) کم بسامدترین شگرد در ترجمه پیشنهادی این رمان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Verbal Aesthetics in Translating the Forbidden Language of “Bedaya v Nahaya” Novel by Naguib Mahfouz

نویسندگان [English]

  • MOhammad Ali Hemmati 1
  • Fereshteh Afzali 2
1 Studied Arabic translation at Damghan University of Iran
2 Assistant Professor, Department of Arabic Translation, Faculty of Humanities, Damghan National University, Iran
چکیده [English]

One of the appropriate solutions in translating the linguistic prohibitions of literary texts from Arabic to Persian is the use of "theological aesthetics" techniques. This technique is used by linguists as a verbal strategy in studies of language prohibitions. translated.

Since one of the ways to culturally evaluate literary works translated into Persian is to recognize and analyze the methods of verbal aesthetics in its unpleasant interpretations. In particular, the translation of the linguistic prohibitions of the novel "The Beginning and the End" by Najib Mahfouz should be explored and words and sentences should be prohibited as much as possible and strategies should be provided for their equivalence. This novel was chosen; Because there are relatively many forbidden expressions of language in it.

In this study, we use the division of forbidden language types in Sharifi and Darchinian (2009) research, which refers to items such as words related to the private relations of men and women, girls and boys before marriage, and so on. After considering the theoretical and practical framework for finding the manifestation of the forbidden language in Persian, we use the division of good taste and colleagues (2018).

The results of research in 5 main strategies in translating the linguistic prohibitions of the initial and final novel, the results show that: replacement with (33%) and preservation, with (32%) the most frequent and "elimination" with (4%) the least frequent trick in The proposed translation of this novel.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forbidden Language
  • Verbal Aesthetics
  • Solutions
  • Beginner and Final Novel
  • Naguib Mahfouz
انوشه، حسن و دیگران. (1381). فرهنگنامه ادب فارسی، اصطلاحات و مضامین و موضوعات ادب فارسی. جلد دوم. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-بدخشان، ابراهیم و موسوی، سجاد (1393). «بررسی زبان‌شناختی به‌گویی در زبان فارسی». فصلنامه جستارهای زبانی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس. دوره 5. شماره1. (پیاپی 17). صص1-26.
-بلوری، مزدک. (1396). «بومی‌سازی در ادبیات آمریکایی ترجمه‌شده: راهبردی برای مقاومت در برابر الگوسازی فرهنگی خارجی». مجله زبان و زبان‌شناسی. دوره 13. شماره 25. صص 51-66.
-ترادگیل، پیتر. (1376). زبان شناسی اجتماعی، درآمدی بر زبان و جامعه. ترجمه محمد طباطبائی. چاپ اول. تهران: آگه.
الجرجانی، حسین بن حسن. (۱۳۷۸). جلاء الاذهان و جلاء الحزان. تصحیح و تعلیق محدث. جلال الدین. جلد ۱. چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران.
-حقانی،  نادر. (۱۳۸۶).  نظرها و نظریه های ترجمه. چاپ اول. تهران: موسسه انتشاراتی امیر کبیر.
-داد، سیما (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی (واژه نامه، مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی/ اروپایی). تهران: انتشارات مروارید.
-الزرکشی، بدرالدین. (1988). البرهان فی علوم القرآن. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. ط2. بیروت: دارالمیل.
-شریفی، شهلا و الهام دارچینیان. (1388). «بررسی نمود زبانی تابو در ترجمه به فارسی و پیامدهای آن». زبانشناسی و گویشهای خراسان. دوره1. شماره 1. صص127-149.
-شعیری، حمیدرضا. (1388). «مبانی نظری تحلیل گفتمان رویکرد نشانه –معناشناختی». پژوهشنامه فرهنگستان هنر. شماره 12. صص55-72.
-صابونچی، مهتاب. (1394). «اهمیت شناخت فرهنگ در ترجمه با استناد بر چند نمونه». پژوهشهای زبانشناختی در زبان‌های خارجی. دوره 5. شماره 2. صص 333-351.
-عرب یوسف‌آبادی، عبدالباسط؛ افضلی، فرشته. (1398).«رویکردی زبان شناختی پیرامون شبکه شعاعی در شبکه ممنوعیت‌های زبانی رمان التشهی». مجله علم زبان. سال ۶.  شماره 9. صص ۲۷۷ -۳۰۴.
-فروید، زیگموند. (۱۳۸۷). توتم و تابو. چاپ پنجم. تهران: آسیا.
-موسوی، سجاد؛  بدخشان، ابراهیم. (۱۳۹۵). «بررسی حسن تعبیر در زبان فارسی رویکردی گفتمانی». نشریه پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی. سال 6. شماره ۱۲.  صص ۵۵ – ۶۷.
-نیازی، شهریار؛ قاسمی اصل، زینب. (۱۳۹۷).  الگوهای ارزیابی ترجمه(با تکیه بر زبان عربی) ویژه دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای مطالعات ترجمه عربی. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-وارداف، رونالد. (2006). درآمدی بر جامعه شناسی زبان. ترجمه رضا امینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-ولی‌پور، علیرضا؛ شریفی، شلیر ابراهیم.(1398). «بررسی تداخل زبانی- فرهنگی در کاربرد پایدارهای مقایسه‌ای».پژوهشهای زبانشناختی در زبان‌های خارجی. دوره 9. شماره 1. صص255-267.
-الیاده، میرچاو. (۱۳۷۲). رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستاری. چاپ اول. تهران: سرو.
-Allan, K. & K Burridge (1991), Euphemism and Dysphemism : Language Used as Shield and Weapon. New York: Oxford University Press. Crown Publishers, Inc.
-Herro Ruiz, J (2008). Overstatement & Cognitive Operations. In: 25 Anos  de .
-Khoshsaligheh, M., Ameri, S. & Mehdizadkhani M. (2018). A socio-cultural study of taboo rendition in Persian fansubbing: An issue of resistance. Language and Intercultural communication, 18 (6), 80-663.
LondonandNewYork:Routledge.Venuti, L (1995).  The Translator’s Invisibility: a History of Translation