بررسی و تحلیل پدیدۀ‌ دوزبانگی در شعر معاصر عربی (مطالعة موردپژوهانه: دیوان"شوقیات" أحمد شوقی)

نوع مقاله : علمی پژوهشی(عادی)

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه کاشان

2 زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه کاشان

3 دانش آموخته دانشگاه کاشان

چکیده

دوزبانگی، شاخه‌ای از جامعه‌شناسی زبان است که افراد با رمزبندیهای زبانی مختلف آن را در روابط خویش به‌کار می‌گیرند. این اصطلاح نخستین بار توسط زبان‌شناس آلمانی" کارول‌کرومباخر" و « ویلیام مارسیه» فرانسوی مطرح شده است. در پرتو تاثیر مستقیم مسئله دوزبانگی بر توان آفرینش یک ادیب و اهمیت آن در انتقال مفهوم به‌ مخاطب، پژوهش حاضر می‌کوشد با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس مطالعات کیفی، این عنصر فراگیر در شعر معاصر عربی را با تکیه بر شعر شاعر معاصر مصر "احمد شوقی" مورد بررسی و واکاوی کنند. دستاوردهای پژوهشگران بیانگر آن است که دو یا چند زبانگی شوقی سبب کاهش اعتماد به‌نفس فردی و اجتماعی وی شده و وابستگی او را به‌فرهنگ و هویت عربی کاهش داده است. افزون بر آن، این پدیده، ناکارامدی در واژه سازی، عدم کاربست متجانس‌ها و مترادف‌ها، لغزش‌های زبانی و عروضی را برای وی به‌دنبال داشته است. دیگر اینکه می‌توان استباط کرد که دوزبانگی از مانایی و پویایی زبان شوقی کاسته و خلاقیّت ادبی و هنری او را به‌اندازة چشمگیری کاهش داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying and analyzing bilingualism in Contemporary Arabic Poetry Case study of Shoghiat Divan of Ahmad Shoghi

نویسندگان [English]

  • ALI Najafi hvaki 2
  • Marjan janpour 3
1
2 Arabic Language and Literature Department Arabic Language and Literature Department University of Kashan
3 Masters in Arabic Language and Literature Faculty of Literature and Foreign Languages University of Kashan
چکیده [English]

Bilingualism is a branch of language sociology meaning that different people and groups use different language codes in their interactions. This term was proposed for the first tome by Ibne-e Khaldoon the Arab linguist and also by German linguist, Karol Kermbakher. With regard to the role of bilingualism in literary creation by an author, this study aimed to investigating this phenomenon in contemporary Arabic poem by concentrating on Ahmad Shoghi poem based on qualitative study and by using analytic-descriptive methods. The finding of the research shows that two or multi-lingual of Ahmad Shoghi caused decreasing of his self-cofidence and also decreases his relationship to noble Arabic identity and culture.His low vocabulary-building knowledge resulted in his not being able to make phrases and also not being able to use homogeneous phrases and synonyms. In his work, this caused many linguistic and prosodic errors. This phenomenon decreases activeness of his literary language and destroys his literary and artistic creativity not letting him to enjoy the full potentials of the Arabic language.

کلیدواژه‌ها [English]

  • language sociology
  • bilingualism
  • Linguistic interference Ahmad Shoghi
  • shoghiyat
  • Lack of expression
منابع
القرآن الکریم
نهج البلاغه
آقاگل زاده، فردوس، (1390ش)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران، انتشارات علمی ـ فرهنگی.
ابن جنی، أبی الفتح عثمان، (1952.م)، الخصائص، تحریر، محمد علی النجار،بیروت، دارالهدی للنشر.
ابن منظور، لسان العرب، (د.ت)، تحریر عبدالله علی الکبیر و محمّد أحمد حسب الله و هاشم محمد الشاذلی، القاهرة، دارالمعارف.
برکة، بسام، و آخرون،(2013.م)،اللغة و الهوّیة فی الوطن العربی ـ إشکالیات التعلیم والترجمة و المصطلح، بیروت، المرکز العربی للأبحاث و دراسة السیاسات.
البستانی، فؤاد أفرام،(1998.م)، المجانی الحدیثة- عن مجانی الأب شیخو -، دار الفقه للنشر والطباعة.
جاسم، جاسم علی،(د.ت)، نظریة تحلیل الأخطاء فی التراث العربی، مجلة مجمع اللغة العربیة الأردنی، عدد 7، الصفحة 151 الی 210.
حسن، عباس،(1951.م)، المتنبی والشوقی، مصر؛ مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
حسین، طه، (1933.م)، حافظ وشوقی، القاهرة؛ مکتبة الخانجی.
حَمَدعبدالرحمن، وجیه، (د.ت)، بررسی زبان شناختی تأثیر زبان انگلیسی بر واژه سازی زبان عربی، ترجمه: عباس امام، نامه فرهنگستان، ص 151 الی 140.
الخولی، محمّد علی،(1988.م)، الحیاة مع لغتین"الثنائیّة اللغویّة"، الریاض؛ مطابع الفرزدق التجاریّة.
الدبیان، ابراهیم بن علی،(1427.ه)، الصراع اللغوی، جامعة القاهرة؛ بحث مقدم لمؤتمر علم اللغة الثالث (التعلیم باللغات الأجنبیة فی العالم العربی)، کلیة دارالعلوم.
ربّاع، محمّد،(2005.م)، أثرالأعراف الاجتماعیة فی مسیرة العربیة، فلسطین؛ جامعة النجاح الوطنیة، مجلة البلقاء للبحوث والدراسات، مج 11، عدد 1.
ریتشاردز، جاک سی و الآخرون، (2007م)، معجم لونجمان لتعلیم اللغات و علم اللغة التطبیقی، نقله إلی العربیّة الدکتور محمود فهمی حجازی و الدکتور رشدی أحمد طعیمة، لبنان؛ مکتبة لبنان.
الزّغول، محمد راجی،(1985.م)، ازدواجیة اللغة ـ نظرة فی حاضر العربیة وتطلع نحو مستقبلها فی ضوء الدراسات اللغویة-، مجلة تراثیة فصلیة المورد، مج 14، عدد 2، الصفحة 18 الی 33.
الزیدی المیاحی، جبار أهلیل زغیر محمّد، (2011 .م)، أسلوبیة اللغة عند نازک الملائکة، جامعة بابل، بحث لنیل شهادة دکتوراه فلسفة فی اللغة العربیة.
سلّامی، عبدالقادر،(2006.م)، اللغة واللهجة بین الثبات والتحول، مجلة حولیات التراث؛ عدد 5، الصفحة 99 الی 104.
شراره، عبداللطیف، (1982.م)، شوقی، دار بیروت للطباعة والنشر.
شکیب انصاری، محمود،(1384)،اشتقاق و واژه سازی در زبان عربی، مجله‌ی انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی، ش 3، صفحه‌ی 149 الی 162.
شوقی، أحمد، (2000.م)، الأعمال الشعریة الکاملة "الشوقیات"، بیروت؛دارالعودة، ج 1 الی 4.
صیادی نژاد، روح الله و ایمانیان، حسین، (1394)، دو زبانگی و دوگانگی زبان در شعر عربی دوره انحطاط، فصلنامه لسان مبین، سال 1394، شماره 20، ص 114- 95.
الطیب عمر، عبدالمجید، (2010.م)، منزلة اللغة العربیة بین اللغات المعاصرة- دراسة تقابلیة-، جامعة أم درمان الاسلامیة؛ کلیة اللغة العربیة، بحث مقدم لنیل درجة الدکتوراه فی اللغة العربیة.
العربی، العیاشی،(2012.م)، لغة الطفل العربی والمنظومة اللغویة فی المجتمع المعرفة -الجزائر أنموذجا-، جامعة مولود معمری؛ مذکرة مقدمة لنیل درجة ماجستیر.
العروضی، أبوالحسن أحمد بن محمد، (1996.م)، الجامع فی العروض والقوافی،حققه: زهیرغازی زاهد وهلال ناجی، بیروت؛ دار الجیل.
الفلای، ابراهیم صالح، (1996.م)، ازدواجیة اللغة- النظریة والتطبیق-، الریاض؛ فهرسة مکتبة الملک فهد الوطنیة أثناء النشر.
کائد محمود،ابراهیم،(2002.م)، العربیة الفصحی بین الازدواجیة اللغویة والثنائیة اللغویة، مجلة العلمیة الملک فیصل "العلوم الانسانیة والاداریة "، مج 3، عدد 1، الصفحة 55 الی 108.
کریستال، دیفید، (2006.م)، موت اللغة، ترجمة: فهد بن مسعد اللهبی، النشر جامعة تبوک.
کریمی پور، امیر و الیاسی، محمود، (1391ش)، بررسی پاره‌ای از مشکلات زبانی دانش‌آموزان دو زبانه کردی زبان – فارسی زبان شهر ایلام و ارائه برخی رویکردهای اصلاحی، مجله زبان شناسی و گویش‌های خراسان، زمستان 1391، شماره 7، صص 107- 87.
گیدنز، آنتونی،(1374ش)، جامعه شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری کاشانی، تهران؛ نشر نی.
لوکمان، توماس،(1995.م)، علم اجتماع اللغة، ترجمة؛ أبوبکر باقادر.
مبارک، زکی،(1997.م)، المدائح النبویة و مدیح أهل البیت،دمشق؛ مکتبة الشرق الجدید، ط 2 .
محمّد داود، محمّد، (2001.م)، العربیة وعلم اللغة الحدیث، القاهرة؛ دارغریب للطباعة النشر.
محمود العتوم، مهی، (2007.م)، الازدواجیة اللغویة فی الأدب- نماذج شعریة تطبیقیة-، مجلة إتحاد الجامعات العربیة للآداب، مج 4، عدد 1، الصفحة 167 الی 183.
الملائکة، نازک، (1993.م)، سایکولوجیة الشعر ومقالات أخری، بغداد؛ دارالشؤون الثقافیة العامة.
نواز، محمّد، (2008.م)، اللغة الانجلیزیة وأثرها علی اللغة العربیة الإعلامیة، اسلام آباد؛ الرسالة مقدمة لنیل درجة الدکتوراه، الجامعة الوطنیة للغات الحدیثة.
نیازی، محسن و دیگران، (1392.م)، زبان و هویت؛ تبیین رابطه‌ی زبان خارجی و هویت فردی، اجتماعی، فرهنگی و ملی، فصلنامه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، شماره 30.
وادی، طه، (1985.م)، شعر شوقی الغنائی والمسرحی، مصر؛ دارالمعارف، ط 3.
هدسن، (1990.م)، علم اللغة الاجتماعی، ترجمة محمود عبدالغنی عیاد، القاهرة؛ عالم الکتب، ط 3 .
Bloomfield, Leonard, (1933), langage, Compton Printing, London.
dubois, jeantal,(1973), dictionnaire de linguistigue, larousse, paris . ـ
lado, robrel,(1957), linguistics across gultures ann arbor. the university of Michigan press.
P. trauth,Gregory,(1990),routledge dictionary of hanguage and linguistics, Londo
macanmara.g.(1967), theliguisticc independence of bilinguals. gournar of verbal learning and verbal behavior