بررسی غزل های حافظ از منظر روانشناسی گشتالت

نوع مقاله : علمی پژوهشی(عادی)

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه ارومیّه

2 استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه ارومیّه

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه ارومیّه

چکیده

اگر چه قبل از حافظ شعرایی مانند خاقانی، سعدی، و سایرین بوده اند که حافظ در غزل به آنها اقتفاء داشته است ، اما حافظ بیش از دیگران در مرکز توجه عام و خاص قرار داشت. علت این امر را باید در «کلیت» دیوان حافظ یافت. غزل حافظ اگر چه در اجزای خود چیزی بیش از غزل های شاعران قبلی را نداشته است، اما در کل حائز کیفیاتی است که او را در مقامی برتر از دیگران قرار می دهد. از آنجا که موضوع کلیت اشعار حافظ اهمیتی ماهوی دارد، با مطالعۀ نظریه های مقتضی، تشخیص دادیم که بهترین قالب نظری برای بررسی، تئوری «گشتالت» می باشد. گشتالت نظریه ای است که در حوزه های علوم انسانی نظیر معماری، هنر و روان شناسی به کار رفته است و امید است جایگاه فراخورش را در بررسی های ادبی نیز بیابد. این تئوری به مشخصات کلی یک مجموعه می پردازد، و ویژگی هایی را معرفی می کند که جمع آن ها در یک اثر باعث ارتقای کیفیت زیباشناختی آن اثر می شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Review of Hafez ghazals Based on Gestalt Psychology

نویسندگان [English]

  • Alireza Mozaffari 1
  • abdollah Toloeiazar 2
  • Naser Farmani 3
1 Professor of Persian Language and Literature, Urmia University
2 Professor of Persian Language and Literature, Urmia University
3 Ph.D. student of Persian language and literature of Urmia University
چکیده [English]

Although, in his lyrics, Shamseddin Mohammad Hafez has adapted the abundance of his predecessors such as Khaghani, Ohadi, Sadi and Khajoo in form and content, he is viewed as the only key figure in Persian lyrics. It might be safely argued that the earlier great works of lyrics have often been overshadowed by those of Hafiz. The reason for this is the comprehensiveness/totality of his poems. Hafez's poetry— although in its components has nothing more than the poems of the previous poets— in general it has the qualities that make his poetry superior to others. Since the totality of Hafez's ghazals has substantive significance it is necessary to examine this issue in a particular theoretical framework. We argue that the best theoretical framework for the study is the theory of "Gestalt". Gestalt theory has been used in the field of human sciences such as architecture, art and psychology. In this article, we examine the characteristics of the ghazals of Hafez from the perspective of this theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Hafez
  • Persian Poetry
  • ghazal
  • imitation
  • gestalt

مراجع

منابع
استعلامی، محمد. (1383). درس حافظ، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
ثروتیان، بهروز. (1379). غزلیات حافظ، تهران: انتشارات رهام.
حمید، حمید. (1356). منطق‌الطیر عطار، چاپ دوم، تهران: انتشارات فخر رازی.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1379). حافظ‌نامه، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات علمی- فرهنگی.
خواندمیر، غیاث الدین. (1333). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، با مقدمة جلال الدین همایی، ج3، زیرنظر محمد دبیرسیاقی، تهران: انتشارات خیام.
دشتی، علی. (1336). نقشی از حافظ، تهران: انتشارات دانشگاه.
رضازاده، طاهر. (1387). کاربرد نظریة گشتالت در هنر و طراحی، ماهنامة آیینة خیال، شمارة9، صفحات 31-38.
زرین کوب، عبدالحسین. (1380). از کوچة رندان، چاپ چهاردهم، تهران، انتشارات سخن.
ستارزاده، عصمت. (1389). شرح سودی بر حافظ، چاپ اول، تهران: موسسة انتشارات نگاه.
شاپوریان، رضا. (1386). اصول کلی روانشناسی گشتالت، تهران: انتشارات رشد.
شکرکن، حسین. و دیگران. (1382). مکتب‌های روانشناسی و نقد آن، جلد دوم، تهران: انتشارات سمت.
شمیسا، سیروس. (1388). یادداشت‌های حافظ، تهران: نشر علم.
صدرحاج، سیدجوادی. و انوری، حسن. (1353). فارسی و تاریخ ادبیات، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
صفوی، کورش. (1391). آشنایی با زبانشناسی در مطالعات ادب فارسی، تهران: نشر علمی.
علی‌محمدی، ابوالفضل. و ذوالفقاری، حسن. (1381). دیوان حافظ، به تصحیح محمد قدسی، تهران: انتشارات نشر چشمه.
کدکنی، محمدرضا. (1385). این کیمیای هستی، تبریز: انتشارات آیدین.
کسروی، سید احمد. (1321). حافظ چه می‌گوید، نسخة الکترونیکی سایت کتابناک. 1/4/1396.
http://ketabnak.com/book/4213
لاندین، رابرت ویلیام. (1378). نظریه‌ها و نظام‌های روانشناسی، ترجمة یحیی سیدمحمدی. تهران: مؤسسة نشر ویرایش.
مظفری، علیرضا. (1381 الف). خیل خیال، ارومیه: انتشارات دانشگاه ارومیه.
_________. (1387ب).  وصل خورشید، تبریز: انتشارات آیدین.
معین، محمد. (1369).  حافظ شیرین سخن، تهران: انتشارات معین.
میرکمالی، محمد. (1376).وصلت‌نامه، تهران: چاپخانة اسلامیه.
میزیاک، هنریک. و سکستون ویرجینیا، استاوت. (1376). تاریخچه و مکاتب روانشناسی، ترجمة احمد رضوانی، چاپ دوم. انتشارات آستان قدس رضوی.
نورانی، وصال. (1385). مصیبت‌نامة عطار نیشابوری، چاپ هفتم، تهران: انتشارات زوار.
Henle, mary.(1961). Documents of gestalt psychology, Berkeley and Los Angeles, Univercity of California Press.
Grossberg, Stephen & Baingio Pinna. (2012). Neural Dynamics of GestaltPrinciples of Perceptual Organization: From Grouping to Shape and Meaning, Gestalt Theory, 2010 , Vol. 32, No.1, 11-78.
Margarida.A.Ana.(2008). Gestalt, Perception and Literature ,JLT 2:2 (2008), 375 – 390.
Köhler, Wolfgang.(1939). The place of value in a world of facts, London: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co. LTD.
Moles, Eleanor Elizabeth.(1928). the psychology of  Kurt Koffka withspicial refrenceis to the devolopment of mental attitudels, boston univercity.
Moore, Patrick, Fitz, Chad.(1993). Gestalt theory and instructional design, University of Arkansas at Little Rock, J. Technical writing and communication, VOI. 23(2) 137-157, 1993.
Paul C. Quinn, & Ramesh S. Bhatt. (2015). Development of perceptualorganization in infancy, The Oxford Handbook of Perceptual Organization.
Wertheimer, Max. (1924). Gestalt theory, First published, Gestalt Theory, Vol. 21, No 3 (Nov. 1999), pp 181-183.
Willis. D. Ellis. (1950). A Source Book of Gestalt Psychology, london: routledge publisher.
پژوهشهای زبانشناختی در زبانهای خارجی
دوره 6، شماره 1
مقالات این شماره در شهریور ماه1396 به چاپ رسیده است
فروردین 1395
صفحه 5-30

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار