بررسی چندمعنایی در زبان ترکی آذربایجانی در چارچوب معنی شناسی شناختی: فعل دیداری/ görmǝk / (دیدن)

نوع مقاله : علمی پژوهشی(عادی)

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه

2 استادیار گروه زبان و زبانشناسی دانشگاه پیام نور صندوق پستی 19395-3697 تهران ایران

چکیده

هدف از تحقیق حاضر بررسی نقش استعاره در چندمعنایی فعل دیداری فعل دیداری/görmǝk / (تماشا کردن) در زبان ترکی آذربایجانی در چارچوب معنی‌شناسی شناختی است. این تحقیق توصیفی – اسنادی است و سعی شده تا معانی گوناگون فعل براساس رویکرد معنی‌شناسی شناختی ارائه دهد. جهت نیل به این هدف پیکره‌ی زبانی مورد استفاده در این پژوهش ترکیبی از پایگاه داده های زبان ترکی آذربایجانی از جمله فرهنگ‌های لغت، کتاب‌ها، مجلات، روزنامه‌ها و شم زبانی نویسنده می‌باشد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که برای فعل دیداری /görmǝk / (تماشا کردن) 24 معنا بعد از طبقه بندی و انتزاع گونه‌های بافتی استخراج گردید. همچنین آنها نشان میدهند که چندمعنایی پدیدهای نظاممند بوده و عواملی همچون استعاره و مجاز در شکلگیری و توصیف آن بسیاردخیلند. به این ترتیب شبکه گسترده معنایی فعل شکل میگیرد و از سوی دیگر میتوان گفت که استعاره نقش پر رنگتری نسبت به مجاز در شکلگیری چندمعنایی و کاربرد فعل در بافتهای گوناگون دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study of polysemy in Azerbaijani Turkish in the framework of cognitive semantics: visual verb /görmǝk/ (seeing)

نویسنده [English]

  • yousef hazrati 1
1 teacher
2
چکیده [English]

The aim of present study is to investigate the roleof metaphor in the polysemy of visual verb /görmǝk/ (seeing) in Azerbaijani Turkish within the framework of cognitive semantics. This study is a descriptive - documentary and has been tried to present the various meanings based on cognitive semantics approach. To achieve this goal, the linguistic corpus used in this study is comprised of Azerbaijani Turkish language databases, including dictionaries, books, magazines, newspapers, and author's linguistic intuition. The findings indicate that for visual verb /görmǝk/ (seeing) 24 senses was extracted after the classification and abstracting away of contextual variations. They also show that the polysemy is a systematic phenomenon and factors such as metaphor and metonymy are crucially involved in the formation and description of polysemy. In this way, semantic extensive network of verb is formed and on the other hand, it is claimed that metaphor has stronger role than metonymy in the formation of polysemy and usage of verb in the different context.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Azerbaijani Turkish"
  • "Cognitive Semantics"
  • "polysemy"
  • "metaphor"
  • "Turkish verb"
- منابع
راسخ مهند، محمد (1389)، درآمدی بر زبان‌شناسی‌شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم، تهران: انتشارات سمت.
زاهدی، کیوان و عصمت دریکوند (1390)، استعاره‌های شناختی در نثر فارسی و انگلیسی، نقد زبان و ادبیات خارجی، دانشگاه  شهید بهشتی، تهران.
شریفی، لیلا (1388)، رویکردی شناختی به یک فعل چندمعنای فارسی، شمارة 4 ، تازه‌های علوم شناختی، تهران.
سلطانی‌کفرانی، رضا(1391)، رویکردی شناختی به چندمعنایی در افعال حرکتی زبان فارسی: دانشگاه اصفهان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
شقاقی‌زاده‌ارزنق، حوریه (1392)، بررسی تطبیقی استعاره‌های شناختی اشعار ترکی و فارسی شهریار:  دانشگاه پیام نور تهران، پایان‌نامه  کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی.
صراحی، محمد‌امین (1391)، بررسی مقابله‌ای استعاره در زبان‌های فارسی و انگلیسی بر اساس نظریه استعاره‌های مفهومی: دانشگاه اصفهان، پایان‌نامه دکتری زبان‌شناسی همگانی.
فرخ‌زاد، زینب (1388)، بررسی نقش نام اعضای بدن در فرآیندهای واژه‌سازی و خلق استعاره‌های زبانی: دانشگاه فردوسی مشهد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی.
کریمی، طاهره و ذوالفقار علامی‌مهمان‌دوست (1392)، استعاره‌‌های مفهومی در دیوان شمس بر مبنای کنش حسی خوردن، شمارة 24، نقد ادبی، تهران.
موسوی، سید حمزه و دیگران (1393)، بررسی فعل دیدن از منظر معنی‌شناسی‌قالبی، شمارة جاری، جستارهای زبانی، اصفهان.
ناظری‌پور، ایمان (1392)، بررسی صفات بیانی زبان فارسی از دیدگاه معنی‌شناسی‌شناختی: دانشگاه علامه طباطبایی تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی.      
Evans, V. and Green, M. (2006), Cognitive Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Ibarretxe-Antunano, I. (1999), Polysemy and metaphor in perception verbs: A cross-linguistic study, PhD Thesis: University of Edinburgh.
Johnson, Mark. (1987), the Body in the Mind, Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, G. and Turner, M. (1980), More than Cool Reason: a Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago and London: University of Chicago Press.
Lakoff, G. (1992), the Contemporary of Metaphor: Cambridge University Press.
----------. (1990), The Invariance Hypothesis: Is abstract reason based on image schemas? , Cognitive Linguistics. Chicago: The University of Chicago Press.
----------. (1987), Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago: The University of Chicago Press.
Lakoff, G. and Johnson, M. (1980), Metaphor We Live By, Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, George and Turner, Mark. (1989(, More than Cool Reason: a Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago and London: University of Chicago Press.
---------------. (2003), Metaphors We Live BY. London: University of Chicago Press.
---------------. (1980), More than Cool Reason: a Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago and London: University of Chicago Press.
Langacker, Ronald W. (1987), Foundations of Cognitive Grammar, Vol, 1: Theoretical Prerequisizes, Stanford: Stanford University Press.
----------------. (2007). Cognitive Grammar: A Basic Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Nechybova, B. (2006), Conceptual Metaphors: From seeing to Uderstanding, Masaryk University Faculty of Art: Masaryk.
Sgöstrom, S. (1998), from vision to cognition: A Study of metaphor and Polysemy in Swedish, Department of Linguistics, Göteborg: Göteborg University.
Sweetser, E. (1990), From Etymology to Pragmatics, Cambridge Studies in Linguistics: Cambridge University Press.
Taylor, J. (1989), Linguistic categorization: prototype in linguistic theory: Oxford Clarendon Press.
Viberg, A. (1981), Polysemy and Differentiation in the Lexicon: Verbs of Physical Contact in Swedish, Department of Linguistics: Lund University.