آغازگر لایه‌ای، مفهومی تازه در نقشگرایی

نوع مقاله : علمی پژوهشی(عادی)

نویسنده

استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران،‌ ایران

چکیده

    چکیده
در مقالة پیش رو، به بررسی تطبیقی ماهیت آغازگر در دو ژانر علمی و ادبی فارسی از منظر نظریة نقشگرای نظام‌مند هلیدی پرداخته شده و وجوه اشتراک و افتراق دو ژانر یادشده، در باب مقولة آغازگر در زبان فارسی مشخص و تبیین شده است. در این پژوهش، پس از ملحوظ‌داشتن تفاوت‌های بارز متون مورد بررسی از منظر نوع آغازگر و بسامد رخداد آن، بر ساختار انواع بند و رابطة آن‌ها با آغازگر نیز تأمل‌ شده و ویژگی ساختاری بندها با توجه به دو ژانر علمی و ادبی بررسی و مقایسه شده است. در فرایند تحلیل داده‌ها، موضوع جایگاه آغازگر در درون بند و مواجهه با همپوشی آغازگرها به صورت لایه‌هایی درهم‌تنیده، سبب شده است تا اصطلاح آغازگر لایه‌ای برای نخستین بار معرفی و مطرح شود. این اصطلاح از نظرگاه پژوهش‌های مربوط به حوزة نقشگرایی درخور توجه و شایان تعمق است. گفتنی است، آغازگر لایه‌ای هنگامی امکان طرح می‌یابد که آغازگرهای موجود در بند مرکب، از منظر سطوح تشکیل‌دهنده، دارای همپوشی هم‌زمان باشد.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Layer theme, A new concept in functionalism

نویسنده [English]

  • Foroogh Kazemi
Assistant Professore of Linguistics, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, I.R. Iran
چکیده [English]

 
Abstract:
The research at hand discusses about the notion of the theme in Persian scientific and literary genres from the point of view of Halliday’s Systemic Functional Grammar (SFG) and explains and determines the similarities and differences of the two genres in Persian language. In this research, after mentioning the obvious differences of the two genres from the point of view of theme type and its frequency, types of clauses and their relationship with the theme have also been studied and structural features of clauses are compared regarding the two genres. During data analysis, theme position in the clauses and its overlap in the form of intertwined layers, have led to the introduction of the of Layer Theme for the first time. This specialized term, is important and remarkable in functional researches. Layer Theme exists when themes of the complex clauses have simultaneous overlap in terms of constitutive levels or layers.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Functional Linguistics
  • layer theme
  • scientific and literary genres
  • systemic grammar
  • theme & rheme
 
Alavi, T. (2002). On the Effect of Thematization  on the Comprehension of Sentences with Different Verb Categories at Intermediate  Level, M. A. thesis, Allameh Tabatabee University.
Bloor, T. and Bloor, M. (1995). The functional analysis of English: A Hallidayan Approach, London: Arnold.
Dik, S. (1980). Studies in Functional Grammar, New York: Academic Press.
Dik, S. (1978). Functional Grammar, Amsterdam: North-Holand.
Foly, W. and Van Valin, R. (1984). Functional Syntax and Universal Grammar, Cambridge: Cambridge University Press.
Fries, P.H. (1995). Themes, Methods of Development, and Texts, in R. Hassan and P. H. Fries, on Subject and Theme: A Discourse Functional Perspective. Amesterdam John Benjamin, 317-59.
Fries, P.H. (1981 .(On the status of theme in English: arguments from discourse, Forum texts. Hamburg: Helmut Buske Verlage.
Ghadessy, M. (1999). Text and context in functional linguistics, Amsterdam: John Benjamins.
Ghadessy, M. (1995). Thematic development in English Text, London: printer.
Givon, T. (1995). Functionalism and Grammar, Amsterdam: John Benjamins.
Givon, T. (1990). Syntax: A Functional-Typological Introduction, Vol. II, Amsterdam: John Benjamins.
Givon, T. (1984). Syntax: A Functional-Typological Introduction, Vol. I, Amsterdam: John Benjamins.
Givon, T. (1979). On Understanding Grammar, New York: Academic Press.
Gomez, M. (1994). The relevance of theme in the textual organization of BBC News Reports, WORLD, 45(3): 293-305.
Halliday, M.A.K. and Matthiessen, C.I.M. (2004). An Introduction to Functional Grammar, (3 ed ed), London: Arnold publication.
Hassan, R. (1989). Linguistics, Language and Verbal Art, Landon: Oxford University Press.
Hassan, R. and Fries, P.H. (1995). Reflections on subject and theme in Hasan, R. and Fries, P.H. (ed): on subject and theme: from the perspective of functions in discourse, Amesterdam and Philadelphia: John Benjamin.
Hopper, P. (1991). Functional Explanation in linguistics and the Origins of Language, Language and Communication, 11: 45-47.
Hopper, P. (1988). Emergent Grammar and the A priori Grammar Postulate, In D. Tannen (Ed.), Linguistics in Context, Ablex, Norwood, New Jersey.
Hopper, P. (1987). Emergent Grammar, BLS, 13: 139-157.
Kazemi, F. (2015). Theme Markedness in Persian And English Medical Texts: A Systemic-Functional Approach, Theory and Practice in Language Studies, 5(11), 2416-2425.
Kuno, S. (1987). Functional Syntax: Anaphora, Discourse and Empathy, Chicago: Chicago University Press.
Lock, G. (1996).Functional English Grammar: An Introduction to Second Language Teachers, (ed.) Jack C. Richards. Cambridge: Cambridge University Press.
Martinez, L M. (2007). A systemic functional approximation to the use of cleft sentences and reversed pseudo-cleft sentences in English in a narrative sample written by the South African writer Alan Paton, Working Papers. Departamento de Filología Inglesa. Alicante: Editorial Club Universitario.
Mohammadi, A. (1995). The Role of Thematic Structure in Comprehending Spoken Language, M.A. Thesis, Allameh Tabatabaei University.
Wang, L. (2007) . Theme and Rheme  in the Thematic Organization of Text: Implication for Teaching Academic Writing, Asian EFL Journal. 9 (9): 88-101.
 
اعلایی، م. (1388). بررسـی کتاب‌های عـلوم انسانی (سازمان سمت) در چارچوب دسـتور نظام‌مـند نقش‌گرای هلیدی از منظر فرانقش متنی و بینافردی، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
پهلوان‌نژاد، م.ر. (1383). توصیف و تحلیل ساختمان بند در زبان فارسی بر پایه نظریه نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی، رسالة دکتری دانشگاه فردوسی.
تبریزمنش، م. (1385). بررسی مجموعة فارسی بیاموزیم ( آموزش زبان فارسی) از منظر فرانقش تجربی بر اساس چارچوب نظری دستور نقشگراینظام‌مند هلیدی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
دبیرمقدم، م. (1379). زبان‌شناسی نظری پیدایش و تکوین دستـور زایشی، ویراست دوم، تهران: انتشارت سمت.
دستجردی کاظمی، مهدی (1388).  توصیف گفتار دانش‌آموزان پایة اول دبستان بر اساس نظریة نقشگراینظام‌مند هلیدی، رسالة دکتری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-راعی‌دهقی، ا. (1380). انواع ابزارهای انسجام درون‌متنی در درون کتاب‌های فارسی پایة اول، دوم، سوم ابتدایی و بسامد آ‌ن‌ها، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
سکاران، ا. (1385). روش‌های تحقیق در مدیریت، ترجمة صائبی و شیرازی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مؤسسة عالی آموزش و پرورش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
شالی‌صفری، ر. (1392). راهنمای تدوین طرح تحقیق، چاپ پنجم، تهران: انتشارات جامعه و فرهنگ.
شاهرخی شهرکی، م. (1385). بررسی شعر کودک از منظر زبان شناسی نفشگرای هلیدی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
 
شهیدی، ن. (1378). مبتداسازی در فارسی با نگاهی نقشگرا، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
شریف‌زاده، م. (1384).  بررسی کتاب‌های آموزشیNew interchange 3   و زبان انگلیسی دو تا پیش دانشگاهی بر اساس دستور نقشگرای هلیدی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
غفاری‌مهر، م. (1383). بررسی دو مجموعه از کتاب‌های آموزش زبان فارسی از دیدگاه نظریةنقشگرایهلیدی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
فهیم‌نیا، ف. (1387).  توصیف و تحلیل نقشگرایانه آغازگر از منظر رویکرد هلیدی در کتاب‌های فارسی و انشاهای دانش‌آموزان دبستان، رسالة دکتری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
قهرمانی، ن. (1384).  شتاب‌دهنده‌ها، ذرات بنیادی، تهران: انتشارات نورپردازان.
کاظمی، ف. (1391).آغازگرهای متنی در فارسی و انگلیسی بر پایة نقشگرایی مایکل هلیدی، مجموعه مقالات نخستین کنفرانس زبان‌شناسی نقشگرا، انتشارات حوزة معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، صص 97-83.
کاووسی‌نژاد، س. (1381). ساخت مبتدا-خبری در فارسی و اهمیت آن در انسجام متن: نگرشی نقشگرا، رسالة دکتری دانشگاه تهران.
منصورفر، ک. (1376). روش‌های آماری، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مهاجر، م. و نبوی، م. (1376).  به سوی زبان‌شناسی شعر، رهیافتی نقشگرا، تهران: نشر مرکز.
نبوی، م. (1373).  از زبان تا شعر، یک رهیافت زبان‌شناختی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نگهدار، ف. و مجیدزاده، س. (1387). آناتومی استخوان و مفاصل با اصطلاحات آناتومی، تهران: انتشارات نور دانش.