واکاوی چالش‌های ترجمۀ شعر (بر اساس اشعار فارسی و روسی)

نوع مقاله : علمی پژوهشی(عادی)

نویسنده

گروه زبان روسی دانشکدۀ ادبیات دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

چکیده

شعر به‌ عنوان یک صورت هنری خاص، چنان با عناصر زبانی، فرهنگی و زیبایی‌شناختی خاص خود عجین شده است که ترجمۀ آن به زبانی دیگر با چالش‌هایی همراه است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با ذکر مثال‌ها و نمونه‌های عملی از اشعار فارسی و روسی، به تحلیل چالش‌های زبانی و فرهنگی در فرآیند ترجمۀ شعر پرداخته است و نشان می‌دهد که ترجمۀ شعر نه تنها به انتقال معانی واژگان، بلکه به حفظ بافت فرهنگی متن نیز وابسته است. در نهایت، این نتیجه حاصل گردید که هر چند ترجمۀ کامل و دقیق شعر غیرممکن به نظر می‌رسد، اما مترجم می‌تواند با بهره‌گیری از خلاقیت و درک عمیق فرهنگی، بین عناصر زبانی و فرهنگی توازن لازم را برقرار کرده و ترجمه‌هایی ارائه بدهد که تا حد ممکن به اصل نزدیک باشند. هدف از انجام جستار پیش‌ِرو، تأکید بر این نکته است که ترجمۀ شعر تنها یک فعالیت زبانی نیست، بلکه فرآیندی است که در آن فرهنگ‌ها و جهان‌بینی‌ها به تعامل و تبادل می‌پردازند. بنابراین مترجمان نه تنها باید به مهارت‌های زبانی، بلکه به درک عمیق از فرهنگ و بافت زبان مبداء نیز مجهز باشند. در پایان پیشنهاد می‌گردد که به منظور بهبود کیفیت ترجمۀ شعر، مترجم رویکرد دیالکتیکی اتخاذ نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Challenges in Poetry Translation (Based on Persian and Russian Poetry)

نویسنده [English]

  • Zeinab Sadeghi Sahlabad
Department of Russian Language, Faculty of Literature, Alzahra University,Tehran, Iran
چکیده [English]

Poetry, as a unique art form, is so intertwined with its specific linguistic, cultural, and aesthetic elements that translating it into another language poses significant challenges. Using a descriptive-analytical method and providing practical examples from Persian and Russian poetry, this article analyzes the linguistic and cultural challenges in the process of poetry translation. It demonstrates that translating poetry depends not only on conveying the meanings of words but also on preserving the cultural context of the text. Ultimately, it concludes that while a complete and accurate translation of poetry may seem impossible, translators can, by employing creativity and deep cultural understanding, strike a balance between linguistic and cultural elements to produce translations that are as close as possible to the original. The aim of this study is to emphasize that poetry translation is not merely a linguistic activity, but a process in which cultures and worldviews interact and exchange. Therefore, translators must be equipped not only with language skills but also with a deep understanding of the culture and context of the source language. Finally, it is suggested that to improve the quality of poetry translation, translators should adopt a dialectical approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural untranslatability
  • dialectical approach. linguistic untranslatability
  • Persian language
  • Poetry translation
  • Russian language

مراجع

حاج مؤمن، حسام (1402). تعادل معنایی در ترجمۀ شعر به شعر در پرتو نظریۀ نظم (با تمرکز بر ترجمۀ شعر کلاسیک میان عربی و فارسی). پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی،  13 (28)، 69-100. doi: 10.22054/RCTALL.2023.74473.1680
حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد (1320). دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوار.
حجازی، نصرت (1401). ترجمه به عنوان سفر: رویکرد هرمنوتیک و دیالکتیک به ترجمه. پژوهش‌های زبان و ترجمۀ فرانسه، 1 (5). 117-134.
دادور، ایلمیرا (1402). ترجمۀ شعر و دشواری‌های آن. پژوهش‌های زبان و ترجمۀ فرانسه، 3 (5)، 61-74.
دهمرده، مهدی و اقتصاد، سوده (1401). نقش پیشینۀ فرهنگی آموزشی در تمایل به برقراری ارتباط در کلاس‌های برخط زبان فارسی در کره با تکیه بر نظریۀ سیستم‌های پویای پیچیده. پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی، 12 (2)، 171-194.
راکعی، فاطمه (1400). تأملاتی بر وجوه ترجمه(نا)پذیری شعر معاصر فارسی. زبان‌شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 12 (2)، 313-350.
روشان، حسن (1384). موسیقی شعر شاملویی. تهران: انتشارات سخن‌گستر.
رودکی سمرقندی، جعفربن محمد (1382). دیوان. بر اساس نسخۀ نفیسی و براگینسکی، تهران: نگاه.
رضائی، مینا؛ رئیس‌دهکردی، میترا و آرام، یوسف (1399). بررسی هنجارگریزی معنایی در مجموعه شعر گل‌های شر ترجمه‌های فارسی. پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 20 (8)، 75-86.
سجودی، فرزان و کاکه‌خانی، فرناز (1390). بازی نشانه‌ها و ترجمۀ شعر. زبان‌پژوهی، 3 (5)، 133-153.
سمننکو، الکسی (1396). تار و پود فرهنگ درآمدی بر نظریۀ نشانه‌شناختی یوری لوتمان. ترجمۀ حسین سرافراز. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شفیعی‌ کدکنی، محمدرضا (1381). در ترجمه‌ناپذیری شعر. ایرانشناسی، 14 (56)، 743-749.
شهیدی‌تبار، مصطفی (1402). ساز و کار ترجمۀ شعر: مطالعۀ موردی ترجمۀ منظوم شعر. پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی، 13 (4)، 613-624.
لفور، آندره؛ بسنت، سوزان و اسنل هورنبی، مری (1392). چرخش فرهنگی در مطالعات ترجمه. ترجمۀ مزدک بلوری. تهران: قطره.
منافی اناری، سالار (1383). ترجمه ناپذیرها در شعر فارسی. زبان و ادب، ویژه نامۀ زبان و ادبیات فارسی، 7 (19)، 142-161.
نوروزی، یعقوب و آب‌برین، سیف‌الدین (1396). بحثی در ترجمۀ شعر و دشواری انتقال ایماژهای شاعرانه و موسیقی شعر. پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 5 (20)، 107-122.
Dadvar, Ilmira (2021). Translation of Poetry and its Difficulties. French Language and Translation Research, 3 (5), 61-74. doi: 10.22067/rltf.2021.71633.1020 (In Persian).
Dahmardeh, M., & Eghtesad, S. (2022). The Role of Education Culture on Students’ Willingness to Communicate in Online Persian Language Classes in Korea Based on Complex Dynamic Systems Theory. Foreign Language Research Journal,12 (2), 171-194. (In Persian).
Etkind, E. (1999). What is untranslatable? In S. Allén (Ed.), Translation of poetry and poetic prose (pp. 337–346). Singapore: World Scientific Publishing Co Pte Ltd.
Hajmomen, H. (2023). Semantic Balance in the Translation of Poem to Poem in the Light of Theory of Order (Nazm); (focusing on the translation of classical poetry between Arabic and Persian languages). Translation Researches in the Arabic Language and Literature, 13(28), 69-100. doi: 10.22054/RCTALL. 2023.74473.1680 (In Persian).
     Hafez Shirazi, Khajeh Shams -od- Din Mohammad (1320). Divan, by Mohammad Qazvini and Qasem Ghani, Tehran: Zovvar. (In Persian).
          Hejazi, Nosrat (2023). Traduction Comme Voyage: Une Approche Dialectique et Herméneutique à La Traduction. Recherches en Langue et Traduction Françaises. 5 (1). (In Persian).
Lefevere, Andre; Bassnett, Susan & Snell-Hornby, Mary (2014). The Turns of Translation Studies. Translated by Mazdak Bolouri. Tehran: Ghatreh.

Manafianari, Salar (2004). Untranslatable Aspects in the Persian Poetry. Literary Text Research, 7 (19), 142-161. (In Persian).

Norouzi, Yaghoub, & Ab Barin, Seyf-o-din (2017). Review to the translation of poem and difficulty the transfer of poetic images and music of poems. Payame Noor University Research Journals' Publication Ethics, 5 (20), 107-122. (In Persian).
Rakei, Fatemeh (2021-2022). Some Reflections on the Translatability or Untranslatability of Contemporary Persian Poetry. Language Studies, Institute for Humanities and Cultural Studies (IHCS), 12 (2), 311-350. (In Persian).
Rezaei, Mina; Raissi Dehkordi, Mitra & Aram, Yousef (2020). Study of Semantic Deviation in the Collection of The Flowers of Evil and Persian Translations. Critical Studies in Texts and Programs of Human Sciences, Institute for Humanities and Cultural Studies. 20 (8), 61-91. (In Persian).
Roshan, Hassan (2005). The music jf Shamlou's poetry. Tehran: Sokhangostar. (In Persian).
Rudaki Samarghandi, Jafar-ebn-Mohammad (1382). Divan.  Based on the version of Nafisi and Braginski, Tehran: Negah. (In Persian).
Shafi'i Kadkani, Mohammad Reza (2011). In the untranslatability of poetry. Iranology, 14 (56), 743-749. (In Persian).
Semenenko, Aleksei (2017). The Texture of Culture: An Introduction to Yuri Lotman's Semiotic Theory. Translated by Hossein Sarafraz. Tehran: Elmifarhangi.
Shahiditabar, M. (2023). Mechanism of poetry translation: A case study of versified translation. Journal of Foreign Language Research, 13 (4), 613-624. http//doi.org/ 10.22059/jflr.2023.361263.1047. (In Persian).
Sojoodi, Farzan & Kacekhani, Farnaz (2011). Indeterminacy of Signs and Poetic Translation. Journal of Language Research, 3 (5), 133-153. (In Persian).
Spence, L. (2012). Magic arts in Celtic Britain. London: Dover Publications.
Алексеев, М.П. (1971). Проблемы художественного перевода. Иркутск.: Академия.
Амирхани, Р. (2021). Её Я. Перевод А.Андрюшкин. М.: «Садра».
Бальмонт, К. Д. (1903). Будем как Солнце. М.: «Скорпион».
Бархударов, Л. С. (1975). Язык и перевод (Вопросы общей и частной теории перевода). М.: Междунар. отношения.
Беньямин, В. (2002). Задача переводчика. https://kassandrion.narod.ru/commentary/11/6ben.htm.
Герасимова, Н.И. (2010). Краткий курс лекций по «Теории перевода» для бакалавров. Ростов-на-Дону: Ростовский государственный экономический университет «РИНХ».
Лозинский, М.Я. (1987). Искусство стихотворного перевода. М.: «Прогресс».
Ломоносов, М. В. (1986). Избранные произведения. Л.: «Советский писатель».
Лотман, Ю.М. (2000). Семиосфера. СПб.: Искусство.
Маршак, С.Я. (1960). Собрание сочинений: в 4 т: Статьи и заметки о мастерстве. М.: Гослитиздат. 
Модестов, В.С. (2006). Художественный перевод: история, теория, практика. М..: Издательство Литературного института им. А.М. Горького.
Ожегов, С.И. и Шведова, Н.Ю. (2001). Толковый словарь русского языка. М.: «Азбуковник».
Ортега-и-Гассет, Х. (1991). Блеск и нищета перевода. Избранные труды. М.: Весь мир.
Рикер, П. (2000). Парадигма перевода. http://belpaese2000.narod.ru/Trad/ricoeur.htm
Тарасова, М.А. (2015). Перевод поэзии как особая дискурсивная практика (на материале русских переводов современной англоязычной поэзии). Критика и семиотика, 2015(2), 269–281.
Рудаки А., (2008). Стихи. Душанбе: «ИРФОН».
Тынянов, Ю. Н. (1993). Проблема стихотворного языка, Литературный факт. М.: Высшая школа.
Якобсон, Р.О. (1985). О лингвистических аспектах перевода. Избранные работы. М.: Прогресс.
پژوهشهای زبانشناختی در زبانهای خارجی
دوره 14، شماره 3
آبان 1403
صفحه 463-472

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار