دیالوگ دراماتیک در قرآن کریم در چهارچوب نظریۀ گفتمانی: بررسی موردی رخداد گفتاری حضور فرشتگان در منزل حضرت ابراهیم (ع)

نوع مقاله : علمی پژوهشی(عادی)

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 گروه هنرهای نمایشی دانشگاه تهارن

چکیده

بخش عمده‌ای از آیات قرآن کریم در قالب تعامل گفتاری بیان شده‌اند و از منظر گفتمان دراماتیک قابل بررسی هستند. در این پژوهش نخست انواع مختلف دیالوگ و همینطور تعاریف و مفاهیم اصلی آن‌ها مرور می‌شوند و ثانیاً گفتمان و دیالوگ به مثابۀ گفتمان مورد توجه قرار می‌گیرند. سپس در چهارچوب مذکور، از دایرۀ گستردۀ دیالوگ‌های قرآنی بر رخداد گفتاری حضور فرشتگان در منزل حضرت ابراهیم (ع) تمرکز می‌شود که در آیاتی از سوره‌های هود، حجر، عنکبوت و ذاریات مطرح شده‌است. همچنین ضمن مرور دنباله‌ها و نوبت‌های گفتاری در آیات پیش‌گفته، تحقق یا عدم تحقق شاخص‌های هر یک از اقسام دیالوگ در این رخداد نیز بررسی می‌شود. بر این اساس می‌توان گفت که تعاملات موجود در رخداد گفتاری حضور فرشتگان در منزل حضرت ابراهیم (ع) کم‌وبیش هم‌سو و منطبق با چهارچوب گفتمان دراماتیک و واجد ویژگی‌های ساختاری و کارکردی تبیین شده هستند؛ در نتیجه می‌توان آن‌ها را بدون تغییر یا با اعمال کمترین تغییرات در اقتباس‌های قرآنی مورد استفاده قرار داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dramatic Dialogue in Qoran

نویسنده [English]

  • Saghar Maneshi 2
1
2 Department of Performing Arts, University of Tehran
چکیده [English]

A great amount of the verses in the Holy Qoran deal with communicative correspondences, and are therefore good cases to be analyzed in terms of dramatic discourse. This article aims to study the different types of dialogue in general, and then studies dialogue as an important mode of discourse. Then, on the basis of the current theories in discourse analysis, it studies the story of the presence of the angles in Abraham's house, which takes place according to the verses 69-73 in Hud chapter, 51-58 in Hijr chapter, 31-32 in Ankabut chapter, and 24-34 in Zariyat chapter. The present article studies the turns of the dialogues, and their dramatic potentials to proceed the story. The article concludes that the interactions available in this story and its likes may be set well in the framework of dialogue analysis, and this approach can pave the way for better dramatic adaptations of the Holy Qoran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qoran
  • Discourse analysis
  • Dramatic Dialogue
  • dramatic literature
  • Abraham
-         قرآن کریم، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان، چاپ پنجم، 1392.
-         اکبری، عطیه (1390)، «تحلیل و بررسی گفتمان (دیالوگ‌)های قرآنی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، الهیات و معارف اسلامی، قم.
-         الام، کر (1392)، نشانه‌شناسی تئاتر و درام، ترجمۀ فرزان سجودی، تهران: قطره، چاپ پنجم.
-         البستانی، محمود (1371)، پژوهشی در جلوه‌های هنری داستان‌های قرآن، ترجمۀ محمدحسین جعفرزاده، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
-         الخطیب، عبدالکریم (1975)، القصص القرآنی فی منطوفه و مفهومه، بیروت: دارالمعرفه.
-         بولتن، مارجوری (1382)، کالبدشناسی درام، ترجمۀ رضا شیرمرز، تهران: قطره.
-         بوهم، دیوید (1381)، دربارۀ دیالوگ، جمع‌آوری و تدوین لی نیکول، ترجمۀ علی حسین‌نژاد، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
-         پرونر، میشل (1385)، تحلیل متون نمایشی، ترجمۀ شهناز شاهین، تهران: قطره.
-         پیامنی، بهناز (1391)، «رویکرد به‌ویژگی‌های گفتاری شخصیت در داستان‌‎های قرآن»، سراج منیر، دورۀ سوم، شمارۀ 6: صص 144-164.
-         تبریز، نادیا (1391)، «گفتگوهای خدا با پیامبران و غیر پیامبران در قرآن»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، الهیات، علامه طباطبایی.
-         خراسانی، زهرا (1384)، نقش گفتگو در قصه‌های قرآنی، تهران: اسوه.
-         زینی‌وند، تورج و حسین وحیددستجردی (1390)، «درآمدی توصیفی- تحلیلی بر شیوه‌های گفت‌وگو در قرآن کریم»، پژوهش‌های اسلامی، سال پنجم، شمارۀ 7: صص 45-67.
-         سپهری‌نیا، مریم (1388)، «تحلیلی از توحیدمحوری در گفت‌گوهای قرآن»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، علوم انسانی، کاشان.
-         شاددل، مرضیه (1392)، «تحلیل عنصر گفتگو در داستان‌های قرآنی با تکیه بر داستان‌های نوح (ع) و حضرت موسی (ع)»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد ادبیات، ادبیات و زبان‌های خارجی، کاشان.
-         شاکر، محمدکاظم و عطیه اکبری (1392)، «دیالوگ در قرآن: گونه‌ها و درون‌مایه‌ها»، کتاب قیم، سال سوم، شمارۀ 8: صص 27-49.
-         صفری، حمزه (1378)، «گفت‌وگوی پیامبران با ملت‌ها در قرآن»، پایان‌نامۀ، کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، آزاد اسلامی اراک.
-         طاهری‌نیا، علی‌باقر و علی نظری و مریم بخشی (1389)، «تکلم و گفت‌وگوی حیوانات در قرآن کریم»، لسان مبین، دورۀ دوم، شمارۀ 1: صص 179-196.
-         عثمان ضمره، معن محمود (2005)، «الحوار فی القرآن الکریم»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد ادبیات، النجاح الوطنیه، نابلس، فلسطین.
-         فالر، راجر و رومن یاکوبسن و دیوید لاج (1369)، زبانشناسی و نقد ادبی، ترجمۀ حسین پاینده و مریم خوزان، تهران: نی.
-         فضل‌ا...، سید محمدحسین (1389)، گفت‌وگو و تفاهم در قرآن کریم: روش‌ها، الگو‌ها و دستاوردهای گفتگو، ترجمۀ حسین میردامادی، تهران: هرمس، چاپ دوم.
-         فنائیان، تاجبخش و مهدی فنائیان (1393)، «چگونگی کارکرد انواع گفت‌وگو در قرآن مجید با تأکید بر آیه 9 تا 37 سوره طه»، تئاتر، دوره -، شمارۀ 56: صص 121-144.
-         فیستر، مانفرد (1387)، نظریه و تحلیل درام، ترجمۀ مهدی نصراله‌زاده، تهران: مینوی خرد.
-         قاضی‌مرادی، حسن (1391)، شوق گفت‌و‌گو و گستردگی فرهنگ تک‌گویی در میان ایرانیان، تهران: دات.
-         قطب، سید (1968)، التصویر الفنی فی القرآن، بیروت: دارالشروق.
-         مکی، ابراهیم (1371)، شناخت عوامل نمایش، تهران: سروش.
-         میرلوحی، سیده ریحانه (1383)، «گفتگو در قرآن کریم»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب، زبان‌های خارجی، اصفهان.
-         نوبل، ویلیام (1392)، راهنمای نگارش گفتگو، ترجمۀ عباس اکبری، تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما)، چاپ چهارم.
-         یول، جورج (1391)، کاربردشناسی زبان، ترجمۀ محمد عموزاده مهدیرجی و منوچهر توانگر، تهران: سمت، چاپ پنجم.
-          Byron, Glennis (2003), Dramatic Monologue, New York: Routledge.
-          Culpeper, Jonathan (2014), Language and Characterisation, people in plays and other texts, New York: Routledge.
-          Herman, Vimala (1995), Dramatic Discourse: Dialogue as Interaction in Plays, London: Routledge.
-          Mir, Mustansir (1992), “Dialogue in the Qur’an”, Religion & Literature, No.1: pp 1-22.
-          Styan, J.L. (1988), The Dramatic Experience, London: University of Cambridge, 5th Edition.