«وجوه ابهام نحوی درساختار طنزهای رساله دلگشا با تکیه بر تئوری فوناژی»

نوع مقاله : علمی پژوهشی(عادی)

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

قدمت پرداختن به طنز به دوره‌ی افلاطون بازمی‌گردد. امروزه تئوری‌های متنوعی در باب طنز در حوزه‌ی دانش زبان‌شناسی و ادبیات مطرح شده است. این تئوری‌ها توانایی تحلیل ساختمان طنز را در اختیار می‌گذارند. عبید زاکانی (701-772 ه.ق) یکی از طنزپردازان موفق در حوزه‌ی ادب فارسی است. حکایت‌های عبید زاکانی در رساله‌ی دلگشا بیان حقایقی جدی و واقعی در قالب عباراتی طنزآمیز و هزل‌گونه است. در بین خطوط رساله‌ی دلگشا واقعیت‌های آغشته به طنزی وجود دارد که در ساختار خود، بار ابهام را به دوش می‌کشد. تحقیق حاضر به روش توصیفی تحلیلی با طرح بررسی قابلیت تئوری طنز فوناژی در تحلیل ابهام طنزهای رساله‌ی دلگشا انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد چهار نوع ابهام نحوی در حکایت‌های طنزآمیز رساله‌ی دلگشا وجود دارد که منطبق با الگوی ابهام نحوی در تئوری طنز فوناژی است؛ ابهام‌ها عبارتند از: ابهام روساخت، ابهام ژرف‌ساخت، اختلاط روساخت و ژرف‌ساخت و تضاد آن. ساختارشکنی در محور جانشینی در ایجاد ابهام نحوی رساله‌ی دلگشا نقش مهمی دارد و از میان الگوهای چهارگانه پرکاربردترین ابهام در ژرف‌ساخت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Aspects of Syntactic Ambiguity in Resaleye Delgosha’s Satirs based on Theory’s Fonagi

نویسنده [English]

  • Maryam Jalali
Department of Persian Language and Literature, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The time for comedy to go back to Plato. Today, a variety of theories on satire are presented in the field of linguistic and literary knowledge. These theories provide the ability to analyze construction. Between the lines of Resaleye Delgosha, there are some darned realities that, in their structure, we see the ambiguity. Since the " Humor theory’s Fonagi" is based on the structure of ambiguity. the present research has conducted a descriptive-analytical method in the structure of the ambiguity of the delusional treatise of satire. The findings show that there are four types of syntactic ambiguity in the humorous narrative of Resaleye Delgosha, which is consistent with the pattern of ambiguity. This study contributes to determine the role of syntactic ambiguity in the work. There are four types of ambiguities in this work.Deconstruction in the context of the deployment of phrases and sentences plays a role in creating syntactic ambiguity. Among the four most commonly used models in the satire of this work, the deep structure ambiguity is remarkable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Obaid Zakani
  • Irony
  • Ambiguity
  • Fonagi
اسکلتن، رابین (1375)، روایت شعر، مترجم مهرانگیز اوحدی، تهران: نشر میترا.
اصلانی، محمّدرضا (1385)،فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز، تهران: کارون.
بهزادی اندوهجردی، حسین (1378)، طنز و طنزپردازی در ایران، تهران: نشر صندوق.
جوادی، حسن (1384)، تاریخ طنز در ادبیات فارسی، تهران: کاروان.
حری، ابوالفضل (1387). دربارة طنز، تهران: سوره مهر.
خان جان، علیرضا (1390)، انواع معنا در ترجمه، فصلنامه مترجم، ش 55: 123-142.
داد، سیما (1387)، فرهنگ اصطلاحات ادبی: واژه نامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی، تهران: مروارید.
داوری اردکانی، نگار (1379)، دلالت چندگانه ابهام در ایهام در زبان فارسی، نامه فرهنگستان، ش8: 34-54.
رازی، شمس‌الدین محمد بن‌قیس (1353)،المعجم فی معاییر اشعار العجم، تهران: دانشگاه تهران.
رجایی، محمدخلیل (1359)، معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
زاکانی، نظام‌الدین عبیدالله (1384)، رسالة دلگشا، تهران: زوار.
سلیمانی، محسن(1391)، اسرار و ابزار طنزنویسی، تهران: سورة مهر.
شریفی، شهلا؛ کرامتی، سریرا (1389)، معرفی انگاره معنایی طنز و ایرادات آن بر مبنای داده‌های زبان فارسی، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، ش 2: 89-109.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1366)، صورخیال در شعر فارسی، تهران: نشرآگاه.
----------------- (1389)، مفلس کیمیا فروش، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1385)،نقد ادبی، تهران: نشر میترا.
شوقی، احمد(1371)، آشنایی با قالب‌های شکل گیری طنز، کیهان اندیشه، ش 42: 121-127.
صدر، رؤیا (1381)، بیست سال با طنز، تهران: هرمس.
صلاحی، عمران (1376)، طنزآوران امروز ایران، تهران: مروارید.
فتوحی رودمعجنی، محمود (1391)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
قشمی، محسن (1380)، جاودانه عبید زاکانی، تهران: نشر ثالث.
کادن، جان آنتونی (1380)، فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
موسوی، سیدعبدالجواد (1388)، کتاب طنز، تهران: سورة مهر.
ناتل خانلری، پرویز (1361)، زبان شناسی و زبان فارسی، تهران: توس.
نفیسی، سعید (1366)، تاریخ نظم و نثر در ایران، تهران: انتشارات فروغی.